Ο Κωνσταντίνος Θεοτόκης (1872-1923) δεν είναι μόνο ο πεζογράφος που εισήγαγε το "κοινωνιστικό" μυθιστόρημα στη νεοελληνική λογοτεχνία, είναι και ο ακάματος μεταφραστής που μάς χάρισε έξοχες μεταφράσεις έργων τόσο από τις ευρωπαϊκές λογοτεχνίες (αγγλική, γερμανική, γαλλική) όσο και από τη λατινική και ακόμα από την αρχαία ινδική. Είναι ο συγγραφέας για τον οποίο ειπώθηκε ότι θα έπρεπε να μεταφράζεται αντί να μεταφράζει.
Ο Θεοτόκης σπούδασε στο Παρίσι και έζησε στην Ιταλία, στη Γερμανία και στην Αυστρία. Το 1894 εγκαταστάθηκε με τη γυναίκα του Ερνεστίνη φον Μάλοβιτς στο αρχοντικό των προγόνων του στο χωριό Καρουσάδες, όπου και άρχισε το καθαυτό συγγραφικό του έργο.
Στο χρονικό διάστημα 1910-16 ο Θεοτόκης ασχολήθηκε με τη μετάφραση των ακόλουθων 5 έργων του Σαίξπηρ: Βασιλιάς Ληρ (που παραμένει ακόμα ανέκδοτο), Οθέλλος,Η Τρικυμία, Μάκβεθ και Ο Άμλετ. Μερικά αποσπάσματα από τις μεταφράσεις αυτές είχαν δημοσιευθεί σε περιοδικά πριν από τον θάνατο του Θεοτόκη. Από τα Aγγλικά μετέφρασε επίσης τα Προβλήματα της Φιλοσοφίας του Μπέρτραντ Ράσσελ (Russel).
Άλλες μεταφράσεις του Θεοτόκη: Από τη γερμανική λογοτεχνία: Σίλλερ, "Η περιωπή της γυναικός". Χάινε (Heine), "Η λιτανεία", "Τραγούδι", "Η Λορελάη". Γκαίτε, Ερμάνος και Δωροθέα και "Μινιόν".
Από τη γαλλική λογοτεχνία: Η κυρία Μποβαρύ του Φλωμπέρ (Flaubert).
Από τα Λατινικά: Τα Γεωργικά του Βιργιλίου και το Περί Φύσεως του Λουκρητίου.
Aπό τα Σανσκριτικά: Πολλούς Βαιδικούς ύμνους, την Σακουντάλα του Καλιδάσα και από το μακρό έπος Μαχαμπχαράτα το επεισόδιο "Νάλας και Νταμαγιάντη",(συμπλήρωμα στη μετάφραση του Μαβίλη).
Αναφέρονται επίσης μεταφράσεις δύο έργων από τα Αρχαία Ελληνικά, του Φαίδωνα και της Λυσιστράτης , που παραμένουν ανέκδοτες.
Ο φίλος του Ν. Λεφτεριώτης, σε άρθρο του για το έργο του Θεοτόκη έγραψε: "Από αγάπη προς τον τόπο του έκαμε όλο εκείνο το τεράστιο μεταφραστικό έργο, αδικώντας έτσι, το μεγάλο του δημιουργικό ταλέντο. Επιθυμούσε να χαρίσει στην πατρίδα του σε αριστοτεχνικές μεταφράσεις όσο μπορούσε περισσότερα αριστουργήματα από τις αρχαίες και νέες φιλολογίες και γι' αυτό αδιαφορούσε αν θ' αδικούσε ή όχι τον εαυτό του".
Αλλά και η γνώμη της Ειρήνης Δεντρτινού, που γνώριζε πολύ καλά τον Θεοτόκη, συμπληρώνει τη φυσιογνωμία του έργου του Κερκυραίου μεταφραστή: "Το μεταφραστικό του έργο είναι σημαντικότατο όχι μόνο σε ποιότητα αλλά και σε ποσότητα και δικαιούμαστε, δίχως το φόβο να μας αντιλέξει κανείς, να πούμε πως κανένας ΄Ελληνας μεταφραστής δεν ξεπερνάει το Θεοτόκη στη μέθοδο, στην ακρίβεια, στην ορθή μετάδοση του κειμένου, στην τέλεια του στίχου μορφή, στην απόδοση της ιδέας του συγγραφέα. Είναι απαράμιλλος".
Αν θα θέλαμε να σταθούμε σε μία τουλάχιστον από τις μεταφράσεις του Θεοτόκη έργου του Σαίξπηρ, στον Οθέλλο, θα βλέπαμε συγκρίνοντάς την με το πρωτότυπο κείμενο, ότι ο Θεοτόκης είναι ο μόνος μεταφραστής του οποίου ο 11σύλλαβος στίχος πλησίασε σε μήκος τον10σύλλαβο στίχο τού Σαίξπηρ. Η ακρίβεια στη μετάδοση της έννοιας είναι αξιοζήλευτη. Δεν υπάρχουν αποκλίσεις ή παραλείψεις, σε ορισμένα όμως σημεία ελαττώνεται η ένταση του ποιητικού λόγου του ΄Αγγλου δραματουργού.
΄Ενα άλλο χαρακτηριστικό φαινόμενο είναι ότι στις μεταφράσεις του ο Θεοτόκης, όπως παλαιότερα ο Πολυλάς και σε λιγότερη έκταση ο Μαβίλης, χρησιμοποίησε πολλές ιδιωματικές λέξεις όπως σκάθρα, κούτσουπα, μαντούρα, ξαντά, μαγληνό, βουρλίδι, ταχτιρβάνι κ. ά, που προβληματίζουν τον αναγνώστη. Αυτό έκανε τον κριτικό του θεάτρου Φώτο Πολίτη να γράψει ότι η ανυπόφορα ιδιωματική γλώσσα κάνει τις μεταφράσεις δύσκολες και ανιαρές και τον ιστορικό του θεάτρου Γιάννη Σιδέρη να πει πως, όταν ο Θεοτόκης μετάφραζε, είχε στο νου του τη γενέτειρά του.
http://www.translatum.gr/journal/2/ionian-translators.htm
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου